Strugi – herb rodu Kronenbergów w wersji baronowskiej.

Latem roku 1980 na ulicy Piwnej dochodzi do smutnego zdarzenia. Na bruk upada starsza kobieta. Nie podnosi się. Umiera.

Była ostatnią osobą, która nosiła nazwisko Kronenberg, odziedziczone po Leopoldzie Stanisławie – finansiście, przedsiębiorcy, filantropie.

Leopold Stanisław, syn  żydowskiego bankiera Samuela, od małego interesował się działalnością ojca.

Bardzo szybko stał się samodzielny, wykazując niezwykły talent i przedsiębiorczość. Te cechy pozwoliły mu zbudować  potężne imperium finansowo – bankowe, chyba największe na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX wieku.

Leopold Stanisław Kronenberg stał się jednym z najbardziej zamożnych i wpływowych ludzi w Królestwie Polskim.

Do dzisiaj przetrwał, jako chyba jedyna instytucja finansowa, mająca korzenie w XIX wieku, założony przez Leopolda Bank Handlowy, obecnie działający pod nazwą CitiHandlowy.

Historyczna siedziba Banku Handlowego przy ul. Traugutta.
Foto: Szczebrzeszyński

Poza istniejącym do dzisiaj bankiem, finansista założył Towarzystwo Kredytowe miasta Warszawy, Kasę Przemysłowców, Warszawskie Towarzystwo Ubezpieczeń od Ognia, Towarzystwo Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych. Posiadał również znaczne udziały w cukrowniach, kopalniach i hutach.

Dwie jego córki wyszły za arystokratów – Maria poślubiła Karola Zamoyskiego, a Róża Aleksandra Orsettiego.

Leopold Kronenberg.

Leopold Kronenberg zmarł w roku w kwietniu 1878 roku w Nicei. Spoczął w kaplicy na Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym na Woli.

Pozostawił po sobie olbrzymie imperium finansowo – przemysłowe, imponujący pałac przy placu Małachowskiego oraz trzech synów.

Jako pierwszy spuścizną po ojcu zarządzał Stanisław Leopold. Mimo, że w młodości zasłynął raczej ze skandali towarzyskich, niż zdolności ekonomicznych okazał się godnym następcą wielkiego ojca.

Objął stanowisko prezesa Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej i Kolei Warszawsko-Terespolskiej. Był również prezesem zarządu Banku Handlowego, a w latach 1879-1882 członkiem komitetu giełdy warszawskiej.

Stanisław musiał jednak odejść ze świata ekonomii i finansów.  Przegrał nie w gospodarczej walce ale pokonała go choroba psychiczna. Nie mogąc świadomie kierować rodową fortuną, przekazał ster władzy średniemu bratu, Władysławowi Edwardowi.

Pełnemu zapału i inicjatywy Władysławowi zabrakło jednak  talentu ojca, by majątek pomnożyć lub, choćby, zachować nieuszczuplony.

Stanisław Leopold Kronenberg

Zdecydował się działać w branży tekstylnej i odebrać monopol  zakładom w Żyrardowie. Jego zamiarem była budowa wielkiej fabryki włókienniczej pod Częstochową, co miało rodzinie Kronenbergów pozwolić na dominację i w tej branży .

Pomysł okazał się wielką klęską. Władysław inwestycję rozpoczął, nie pozyskał jednak odpowiedniego kapitału, a zasoby własne okazały się zbyt małe. Ostatecznie, niedokończone zakłady, zostały sprzedane przedsiębiorcom, posiadającym udziały w fabryce żyrardowskiej.

Po tej przegranej średni syn pogodził się z myślą, że nie jest w stanie dorównać ojcu. Udał się na emigrację do Paryża, gdzie zajął się… komponowaniem pieśni, głównie o tematyce patriotycznej.

W 1887 roku na scenę wkroczył najmłodszy potomek – Julian Leopold. Wprawdzie otrzymał odpowiednie wykształcenie ale finanse i ekonomia nie były jego pasją. Podobnie jak Władysław Edward uwielbiał muzykę.

Nie mogąc podjąć działalności na artystycznej niwie, chętnie otaczał artystów swoją opieką, stając się na przełomie wieków jednym z najważniejszych warszawskich mecenasów .

Leopold Julian Kronenberg

Mimo starań Juliana Leopolda wielkie imperium, stworzone przez przedsiębiorczego ojca powoli kurczyło. Pod koniec XIX wieku, Leopold Julian zamknął rodzinny dom bankowy, a po odzyskaniu niepodległości sprzedał wielki pałac przy placu Małachowskiego i wyprowadził się do Brzezi, by zająć się uprawą i hodowlą.

W okresie międzywojennym, po wielkim majątku Leopolda Kronenberga pozostały wspomnienia, a rodzina Kronenbergów znalazła się marginesie życia gospodarczego wolnej Polski.

W odróżnieniu od dwóch starszych braci, Leopold Julian pozostawił męskiego potomka.

Józefina Reszke, światowej sławy śpiewaczka, u szczytu kariery porzuciła deski sceny, by wieść życie rodzinne u boku Leopolda Juliana. Urodziła mu dwoje dzieci – Józefinę Różę i Jana Leopolda.

Zmarła w wyniku komplikacji poporodowych 22 lutego 1891 roku, cztery dni po wydaniu na świat Jana.

Jakby śmierć matki zaciążyła nad losem Jana, jego rodzinę dotknął tragiczny los.
Żona, Wanda de Montalto, zginęła w czasie II Wojny Światowej od niemieckich bomb.

Leopold Jan Kronenberg. Zdjęcie z 1926 roku.

Źródła podają dwie daty – wrzesień 1939 (oblężenie Warszawy) i sierpień 1944 (Powstanie Warszawskie).

Córka, również Wanda, została zastrzelona w czasie Powstania jako niemiecka agentka, aczkolwiek okoliczności jej śmierci są bardzo niejasne. Jedna z wersji mówi, że pracowała dla wywiadu Armii Krajowej, a jej śmierć była tragiczną pomyłką.

Niekłań Wielki, cmentarz parafialny. Tu spoczywa ostatni, męski potomek Leopolda Stanisława Kronenberga.
Foto. Radosław Nowek

Syn, Leopold Wojciech, walcząc w szeregach partyzanckiego oddziału 25 pułku piechoty Armii Krajowej, poległ pod Bokowem 5 listopada 1944 roku.

Jan Leopold Kronenberg stracił w czasie wojny całą rodzinę.

W roku 1947 opuścił Polskę, wspomagając z zagranicy prześladowaną przez komunistów siostrę, Józefinę Różę.

Józefina zginęła pod kołami samochodu w roku 1969.

Trzy lata po zakończeniu wojny, już w Londynie, Jan ożenił się ponownie z Janiną Byszewską. Do Polski nigdy nie powrócił.

 Zmarł w roku 1971 w Kanadzie.W swoim testamencie rodowe pamiątki przekazał Muzeum Warszawy.

Janina z Byszewskich Kronenberg stała się wykonawcą testamentu męża, a jednocześnie podjęła starania o utworzenie muzeum lub izby pamięci, poświęconej działalności Leopolda Stanisława Kronenberga i jego rodziny.

Niestety, panujący ustrój nie preferował czczenia pamięci kapitalistów.

W roku 1980 Janina Kronenberga upada na ulicy Piwnej… .

*Arek*

https://www.facebook.com/ArktourWHU

www.zwiedzajznami.com.pl