Głaz narzutowy pomnik przyrody.

Na terenie całego obszaru Polski, z wyjątkiem Karpat i Sudetów, można napotkać wielkie głazy, nie będące fragmentami miejscowego skalnego podłoża.

Zostały przyniesione przez lodowiec w okresie plejstocenu, czasem nazywanego epoką lodowcową.

Plejstocen obejmuje okres w dziejach Ziemi od około 1,8 miliona lat do około 10 tysięcy lat temu. W tym czasie zlodowacenia wystąpiły czterokrotnie i za każdym razem obejmowały przynajmniej północną część naszego kraju, a w maksymalnym swym zasięgu lądolód oparł się o podnóża Karpat i Sudetów.

Głaz narzutowy, wydobyty w czasie budowy hotelu Forum. Rok 1972. Zdjęcie ze zbiorów Polskiej Akademii Nauk.

Z czasem lodowiec ustąpił ale przyniesiony wraz lodem materiał pozostał.

Na głazy narzutowe, bo tak najczęściej nazywa się fragmenty skały, przyniesione wraz lodowcem, najczęściej nie zwracamy uwagi. Są stałym fragmentem krajobrazu – uważa się, że były tu „od zawsze”. Nie jest dużym błędem, bo przybyły, zanim na te tereny przywędrowali ludzie.

W rejonie Warszawy występuje szczególnie duże nagromadzenie głazów narzutowych, jednak na przestrzeni dziejów naturalne skupiska przyniesionej skały zostały wykorzystane przy rozbudowie miasta.

Służew. Pomnik Męczenników Terroru Komunistycznego 1944-1956.
.
Do stworzenia pomnika wykorzystano głazy narzutowe.

Dzisiaj możemy je zobaczyć w fundamentach wielu warszawskich budowli, między innymi Zamku Królewskiego.

Gdy ulice zaczęto brukować „kocimi łbami”, najczęściej wykorzystywano materiał przyniesiony ze Skandynawii. Naukowcy PAN oceniają, że pod asfaltem warszawskich ulic znajduje się około 1 miliona metrów sześciennych naturalnego materiału kamieniarskiego.

Wiele z nich zostało wykorzystanych, również współcześnie, przy tworzeniu pomników i miejsc pamięci.

Obecnie na terenie Warszawy ochroną prawną objęto około 60 pojedynczych głazów narzutowych lub ich zespołów.

Najstarszy głaz, objęty ochroną, znajduje się w Łazienkach Królewskich. To „Głaz Wojciecha Jastrzębowskiego”. Zachował się, umieszczony na nim w roku 1831, zegar słoneczny.

Najstarszy głaz, objęty ochroną, znajduje się w Łazienkach Królewskich. To „Głaz Wojciecha Jastrzębowskiego”. Zachował się, umieszczony na nim w roku 1831, zegar słoneczny.

Najmłodszym zespołem chroniony, jest, złożony z trzynastu głazów, „Megalityczny Krąg Kamienny”, na Polu Mokotowskim, przed gmachem Biblioteki Narodowej.

W czasie prac budowlanych odnajdywane są kolejne głazy, co często bywa kłopotliwe.

Pod koniec roku 2011, podczas budowy podziemnego parkingu na tyłach kamienic przy ulicy Próżnej 7 i 9, odkopano olbrzymi głaz, przez specjalistów z Muzeum Ziemi Polskiej Akademii Nauk oceniony jako jeden z największych na Mazowszu.

Ulica Próżna.
Foto: http://www.geotekst.pl

Miał 11 metrów obwodu i ważył około 30 ton.

Ze względów technicznych nie udało się go jednak wydobyć w jednym kawałku.

Przeprowadzony w roku 2013 remanent stanu posiadania głazów czyli weryfikacje i aktualizacje dotyczące pomników przyrody występujących na terenie m.st. Warszawy wykazały… brak sześciu głazów narzutowych, znajdujących się na liście obiektów objętych ochroną.

Teoria, że zatęskniły za rodzinnymi stronami i potoczyły się do Skandynawii nie znalazła naukowego potwierdzenia. Po prostu zniknęły.

Mapa z niektórymi głazami lub skupiskami, objętymi ochroną.

No cóż… Polak potrafi… .

Zapraszam do obejrzenia wybranych głazów narzutowych, które, dawno, dawno temu, przywędrowały do nas i dzisiaj możemy je oglądać podczas spacerów po Warszawie.

* Arek *
.
https://www.facebook.com/ArktourWHU
.
www.arktour.pl

Najmłodszym zespołem chroniony, jest, złożony z trzynastu głazów, „Megalityczny Krąg Kamienny”, na Polu Mokotowskim, przed gmachem Biblioteki Narodowej.
Foto: Marek M

Skwer Olgi i Andrzeja Małkowskich przy ulicy Puławskiej. Głazy wydobute przy budowie Metra.
Foto: Kakarakak