Kilka słów o procesie zmieniającym oblicze rzeczywistości. Proces miał miejsce w roku 1881 a jego skutki odczuwamy do dzisiaj.

Przez stulecia los samotnych matek i dzieci bez ojców był nie do pozazdroszczenia. Nie będziemy tego analizować w tym materiale ale trzeba zaznaczyć, że o ile sam ojciec dziecka nie poczuwał się do zapewnienia środków na utrzymanie potomstwa z nieprawego łoża to matka nie miała możliwości dochodzenia od niego tego, co dziś nazywamy alimentami. Czasem pan dziedzic zbałamuconej wieśniaczce, gdy urodziła mu potomka, darował krowę, czasem kilka dukatów. Były to jednak wyjątki.

Bardziej szczodre były osoby posiadające majątek i władzę. Książę Konrad Rudy, ojciec ostatnich książąt mazowieckich, hojnie uposażał swoje dzieci urodzone przez kobiety z którymi władca przez pewien czas był blisko i które pozostawił z niemowlęciem przy piersi. A to jakieś młyny podarował, a to jakieś nadania ziemskie poczynił i życie toczyło się dalej. Książę rządził dalej, śpiąc spokojnie, a potem umarł.

Król August II miał niezliczoną liczbę nieślubnych dzieci ale dbał o wszystkie. Maurycy Saski otrzymał tytuł hrabiowski. Maurycy został później marszałkiem Francji i księciem Kurlandii. Jerzego Saskiego mianował gubernatorem Drezna. Oczywiście, gdy tylko Jerzy podrósł. Później Jerzy został feldmarszałkiem pruskim. Anna Renard, gdy dorosła, została przedstawiona ojcu. Otrzymała nazwisko „Orzelska” oraz Pałac Błękitny przy ulicy Senatorskiej.

No ale to byli władcy. A tymczasem porzuconych z dzieckiem przy piersi kobiet przybywało. Nie mogły starać się o żadne zadośćuczynienie a wręcz czekała je surowa kara za niemoralne prowadzenie się. To temat na osobne opracowanie. Ból i rozpacz często prowadzące do śmierci, nierzadko z dzieckiem w ramionach.

Kodeks Napoleoński obowiązujący w Księstwie Warszawskim zakazywał dochodzenia ojcostwa, późniejsze kodeksy rosyjskie też na to nie pozwalały. Pewne możliwości dawał kodeks z roku 1876 ale nikt z nich nie korzystał. Do czasu! W roku 1881 wszystko się zmieniło.

Czytając notę pośmiertną opublikowaną w prasie w roku 1912 po zgonie urodzonego w 1823 roku Adama Biernackiego, właściciela Wielkiej Woli i Czystego, dowiadujemy się, jakże zacnym był człowiekiem. Żegnają go żona, córki i syn. Na marginesie, żoną pana Adama była córka Feliksa Pancera, tego od wiaduktu.

Jednak nawet najbardziej zacny człowiek miewa chwile słabości i taka chwila przydarzyła się pięćdziesięcioośmioletniemu właścicielowi Czystego. Otóż na pewien bliżej nieokreślony czas znalazł się blisko ale to bardzo blisko z pewną ubogą szwaczką, Emilią Raczyńską. Byli tak blisko, że po dziewięciu miesiącach Emilia powiła dziewczynkę.

W tym momencie nasz zacny pan Adam nie zachował się właściwie, gdyż na dziecko łożyć nie chciał mimo że był osobą zamożną. I oto dochodzimy do wydarzenia bez precedensu! Pani Emilia występuje do sądu o ALIMENTY! Nigdy wcześniej coś takiego się nie zdarzyło! Część społeczeństwa uważa, że to hańba! Zamiast ukryć się ze swoim wstydem to po sądach się obnosi! Szwaczka pozywa właściciela ziemskiego! A tfu!

Do powództwa wykorzystano paragrafy kodeksu karnego ale, niestety, nie wiemy, kto reprezentował panią Emilię w sądzie.

W lutym 1881 roku sąd zasądza na rzecz Emilii Raczyńskiej od Adama Biernackiego 600 rubli w srebrze rocznie w charakterze zadośćuczynienia czyli, jakbyśmy dzisiaj powiedzieli, alimentów!

Wyrok, jakiego nigdy wcześniej nie było! Wyrok PRECEDENSOWY! Od tego momentu kobiety mogą dochodzić swoich praw w sądzie!

Atmosfera w Warszawie staje się gorąca. Na łamach prasy zabierają głos wszyscy, których tylko ktoś chce drukować! Jedni popierają wyrok, inni potępiają! Uwiedzione kobiety nie będą już pozbawione środków do życia! Grzesznice domagają się pieniędzy! Spór toczy się nadzwyczaj żywo.

Głos zabierają najwybitniejsze autorytety tamtych lat. Aleksander Świętochowski napisał „Gdyby ściany miały ręce, to po ogłoszeniu wyroku biłyby brawo!”

Wyrok potępia w swoich felietonach Bolesław Prus. Do końca życia pozostanie przeciwnikiem ustalania ojcostwa w sądzie i przyznawania alimentów, uważając, że jest tu duże pole do nadużyć.

Z sądu warszawskiego do Senatu w Petersburgu, najwyższej instancji sądowej w Imperium Rosyjskim, zostaje wysłane zapytanie „Czy matka dziecka nieprawego może żądać alimentów dla siebie i dziecka?”. Senat odpowiada „TAK” i motywuje swoją odpowiedź stosownym paragrafem.

Spory zostają zamknięte, a droga sądowa dla kobiet pozostawionych z dzieckiem przy piersi otwarta. Wkrótce dochodzi do kolejnych procesów ale one nie budzą już takich emocji.

Warto pamiętać, że kobiety mogą starać się o alimenty od lutego 1881 roku, a pierwszy wyrok w takiej sprawie wydał skład sędziowski II Wydziału Karnego Sądu Okręgowego w Warszawie.

Aha! I jeszcze jedno! Ponieważ rodzice dziecka byli chrześcijanami i dopuścili się grzechu, zostali skazani na karę kościelną. Niestety, prasa nie podaje, jakiego rodzaju była to kara. Nie wiemy również, co na to wszystko żona pana Adama.

Biuro Przewodnickie *Arktour*

Terminy organizowanych przez nas wydarzeń znajdziecie Państwo na stronie: http://www.zwiedzajznami.com.pl

Można też zapisać się na listę mailingową i otrzymywać, raz lub dwa w miesiącu, wiadomość o nadchodzących wydarzeniach: www.zwiedzajznami.com.pl/newsletter

Blog warszawski: www.whu.org.pl

Profil na Facebooku: https://www.facebook.com/ArktourWHU

Na zdjęciu pałacyk wzniesiony przy ulicy Wolskiej według projektu Józefa Orłowskiego dla Adama Biernackiego w połowie XIX wieku. Zdjęcie w zbiorach Archiwum Państwowego w Warszawie. Pałacyk stoi do dzisiaj.

Anna Orzelska. Najsłynniejsze nieślubne dziecko Augusta II.

Pałac Paca, siedziba Sądu Okręgowego w Warszawie.