Miła 18.

W roku 73 n.e. twierdza Masada była jednym z trzech ostatnich punktów oporu Żydów przeciw Rzymianom. Kiedy obrońcy uznali, że dalsza walka jest bezcelowa, a rzymscy legioniści lada moment wedrą się do twierdzy, podjęto decyzję o zbiorowym samobójstwie.

Każdy mężczyzna zabił żonę i dzieci, następnie wylosowano dziesięciu zelotów, którzy zabili pozostałych mężczyzn, z tych wybrano jednego, który zabił pozostałych i wreszcie popełnił samobójstwo.

Obrońcy umarli jako ludzie wolni… .

Masada jest dla Żydów symbolem heroicznej walki. Na jej ruinach żołnierze izraelscy składali przysięgę wojskową wypowiadając słowa „Masada nigdy więcej nie zostanie zdobyta.
———–

Po wykryciu i zniszczeniu bunkra przy Miłej 29 pod koniec kwietnia 1943, sztab Żydowskiej Organizacji Bojowej przeniósł się do bunkra na Miłą 18.

Cywia Lubetkin:

(…) Bunkier należał do „czompów” – ludzi z warszawskiego marginesu społecznego, wśród których było wielu „wybitnych złodziei” Po wielkiej akcji wykopali oni głęboko w ziemi obszerny bunkier, ciągnący się pod trzema olbrzymimi kamienicami, zburzonymi we wrześniu 1939 roku. Przecinał go długi, wąski korytarz. Bunkier zaopatrzony był w wodę i elektryczność. Miał też kuchnie, pokoje do spania, a nawet pokój spotkań. Do bunkra prowadziło sześć wejść. Mieszkali tam przywódcy licznych szajek złodziejskich.(…)

——-

Powojenna rekonstrukcja bunkra ŻOB przy ul. Miłej 18.
Foto: wikipedia

Bunkier powstał z inicjatywy szajki przemytniczej Szmula Isschara (Aszera).

Czompowie przyjęli sztab ŻOB-u, z którym przybyła również liczna grupa ludności cywilnej, z szacunkiem. Później w bunkrze chroniły się kolejne grupy cywilów, i kryjówka, która była przygotowany dla kilkudziesięciu osób musiała pomieścić około trzystu uciekinierów z terenów kurczącego się getta.

Powstańcy nadali poszczególnym pokojom własne nazwy: Treblinka, Trawniki, Poniatów, Piaski, Getto.

——-

Jürgen Stroop:

(…) 8 maja (1943) był dla mnie dniem ważnym. Tego dnia otworzyliśmy bunkier przy miłej 18, główną siedzibę sztabu ŻOB.

Było to dość dobrze umocnione i rozległe podziemne schronienie. Posiadało kilka wejść i połączeń z siecią kanalizacyjną, oraz z labiryntem podziemnych, zbudowanych przez Żydów tuneli komunikacyjnych. Walki o ten bunkier były długie i ciężkie.(…)
——-

Miła 18.

Do wnętrza bunkra Niemcy zaczęli wrzucać granaty dymne i petardy z gazem łzawiącym. Po dwóch godzinach od rozpoczęcia szturmu, jako pierwsi w ręce hitlerowców oddali się czompowie, którzy liczyli, że uda im się jakoś przeżyć w obozach koncentracyjnych.

Później schronienie zaczęła opuszczać ludność cywilna. W środku pozostali bojowcy i sztab Żydowskiej Organizacji Bojowej… .

Osaczonym wydawało się, że Niemcy zablokowali wszystkie wyjścia i sytuacja jest bez wyjścia. Dowódca ŻOB, Mordechaj Anielewicz zastrzelił swoją narzeczoną, Mirę Fuchrer, a potem siebie. Lejb Rotblat najpierw oddał strzał do swojej matki. Kto miał broń – strzelał, kto miał truciznę – zażywał. Gdy Niemcy weszli do głównego pomieszczenia, znaleźli stos stygnących trupów.
————

Mordechaj Anielewicz – dowódca Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB), przywódca Powstania w Getcie Warszawskim.

Tymczasem około 15 osób ukryło się w jednym z bocznych korytarzy i gdy w głównym pomieszczeniu bunkra trwała samobójcza rzeź, im udało się natrafić na wyjście nieodkryte przez Niemców. Część z nich zmarła wkrótce na skutek zatrucia gazami, części udało się opuścić teren getta, nieliczni przeżyli wojnę.
————
Ocenia się, że przy Miłej 18 zginęło około 120 – 150 powstańców z getta. Po wojnie nie przeprowadzono żadnych prac ekshumacyjnych, a gdy niedobitki ludności żydowskiej powróciły po wojnie do Warszawy, wśród morza ruin odnalazły miejsce, gdzie zginął Mordechaj Anielewicz wraz ze swym sztabem i ułożyły głaz.
———
Obecnie nad bunkrem wznosi się kopiec usypany z gruzów kamienicy przy Miłej 18.

*Arek*

Uroczystość na gruzach bunkra Mordechaja Anielewicza w ruinach Getta, w trzecią rocznice Powstania w Getcie Warszawskim.