Gościnny Dwór w połowie XIX wieku.
Jurydyka (prywatne miasteczko) Wielopole została założona w roku 1693 przez rodzinę Wielopolskich. zajmowała obszar ograniczony ulicami Elektoralną, Żabią, Graniczną, Grzybowską i Ciepłą.
Z czasem jednym z najważniejszych miejsc na terenie jurydyki stał się rynek, nazywany Targowicą Wielopolską. Wykształciło się się na nim jedno z największych, warszawskich targowisk. Nazwa Targowica przekształciła się z z czasem w Plac Za Żelazną Bramą. Było to nawiązanie do znajdującego się w pobliżu wejścia do Ogrodu Saskiego.
Z czasem, rozwijające się spontanicznie targowisko zaczęło wymagać uporządkowania i zorganizowania. Jakiekolwiek prace związane z organizacją handlu były jednak niemożliwe bez nakładów finansowych, a na tego rodzaju inwestycję władze miasta nie miały środków.
Gościnny Dwór w połowie XIX wieku.
Dopiero w 1841 udało się plac wraz przylegającymi ulicami wybrukować ale na zbudowanie solidnej hali targowej nie starczyło już pieniędzy. Zdecydowano zatem, że skoro miasto nie dysponuje odpowiednimi środkami należy poszukać ich u prywatnych inwestorów.
19 marca 1841 Rada Administracyjna upoważniła generała Rautenstracha, zarządzającego Komunikacjami Lądowym i Wodnymi do zawarcia umowy z dwoma architektami – Jakubem Gayem i Alfonsem Kropiwnickim. Architekci zobowiązali się wznieść obiekt własnym sumptem i według własnego projektu, a w zamian mieli prawo pobierania przez lat dwadzieścia pięć czynszów od kupców wynajmujących stanowiska. Po upływie tego czasu hala miała zostać przekazana na własność miastu.
Wznoszoną halę, zgodnie z rosyjską tradycją, nazwano „Gościnnym Dworem” – obiekty handlowe o takiej nazwie znajdowały się w wielu miastach carskiego imperium.
Gościnny Dwór – widok z powietrza.
Hala miała kształt wydłużonego trójkąta na podstawie półkola o obwodzie 280 metrów i otoczona była arkadami z lanego żelaza wspartymi na kolumnach żeliwnych. Mieściła 168 sklepów i tyleż straganów ustawionych we wnętrzu i na obszernym dziedzińcu wewnętrznym. Główne wejście znajdowało się od strony pałacu Lubomirskich. Większość handlujących stanowili kupcy rosyjscy i żydowscy.
W ten sposób, na Placu Za Żelazną Bramą i sąsiednich uliczka powstało największe targowisko Warszawy, a nazwę „Gościnny Dwór” lub „Wielopole” znał każdy mieszkaniec Warszawy.
Koniec 1939/początek 1940. Ruiny Gościnnego Dworu. Żydzi jeszcze handlują produktami żywnościowymi.
Obiekt przebudowywano dwukrotnie – w latach osiemdziesiątych XIX wieku na dziedzińcu wzniesiono podpiwniczony budynek z przeznaczeniem na składy i sklepy, a w 1916 dziedziniec przykryto przeszklonym dachem.
Kres targowisku położyły niemieckie bomby we wrześniu 1939 roku – zbombardowane, spłonęło. Na Placu Za Żelazną Bramą podczas okupacji funkcjonowało jeszcze targowisko ale już bez udziału kupców żydowskich, którzy znaleźli się w getcie.
Ruiny „Gościnnego Dworu” zostały rozebrane przez Niemców najprawdopodobniej w roku 1940.
Dzisiaj możemy obejrzeć tylko zdjęcia lub szerzej na ten temat poczytać na stronie Warszawskiego Magazynu Ilustrowanego „Stolica”.
http://warszawa-stolica.pl/goscinny-dwor/
*Arek*
www.zwiedzajznami.com.pl
Handel w Gościnnym Dworze w okresie międzywojennym:
Warszawy historia ukryta 